SLEEP by Max Richter • Slapen in de Kathedraal van Antwerpen

Afgelopen vrijdagnacht spendeerde ik, samen met zo'n vierhonderd anderen, in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen. Dat was namelijk de magnifieke setting van SLEEP, het acht uur durende stuk van de Duitse componist Max Richter.

Muziek om bij in te dommelen

De deuren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal gingen om 23 uur open. Mijn vriend en ik zaten in een café op de Grote Markt de tijd te doden en keken uit naar ons bedje, alleen stond dat dus voor de gelegenheid in de Kathedraal. Het concert, dat plaatsvond in het kader van het culturele stadsfestival 'Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert', startte er om middernacht.
​
SLEEP is namelijk Max Richters "persoonlijke wiegelied voor een dolgedraaide wereld". De componist werkte samen met de Amerikaanse neurowetenschapper David Eagleman, zodat het acht uur durende stuk zo goed mogelijk zou aansluiten bij de verschillende slaapfasen die we 's nachts doorlopen. Max Richter sust je zachtjes dromenland in, terwijl hij slaap tot auditieve kunst verheft.

Eenmaal aangekomen in de Kathedraal, wees een steward ons de weg naar onze veldbedjes. Aangezien we nog ruim een half uur hadden voordat het concert zou beginnen, legden we onze spullen neer en maakten we een wandelingetje door de Kathedraal. Die blauwe verlichting gaf het anders al prachtige gebouw een magische gloed. We bekeken onder andere de tentoonstelling Reünie, dewelke aan rode panelen gemonteerd werd. Dat zorgde voor een indrukwekkend contrast met het blauwe schijnsel.

"See you on the other side"

Om middernacht was het zover. Initieel zaten de meeste aanwezigen recht op hun veldbedje, maar na een half uurtje lag de overgrote meerderheid neer. Ook ik lag al gauw te staren naar het prachtige plafond boven de middenbeuk. De componist speelde gedurende het concert onder andere piano en orgel, met naast hem een strijkkwintet en een sopraanzangeres.

Toen de sopraan de Kathedraal voor het eerst vulde met haar engelachtige stem, kon ik een traan niet onderdrukken. Mensen kwamen bij haar stemgeluid uit hun warme slaapzak gekropen, ze leken wel gelokt door een mythische sirene. Doordat SLEEP de slaapcycli volgt en dus zo'n repetitief karakter heeft, bleven de meesten op de duur gewoon liggen. Ik hoorde de mensen om me heen zwaarder ademen en zelfs een enkeling zachtjes snurken. SLEEP had hen te pakken.

Als ik kijk naar de timestamps van de foto's en filmpjes die ik af en toe gemaakt heb en m'n Fitbit-slaapgegevens, blijkt dat ik amper geslapen heb. Een bijzondere gewaarwording: ik voelde mezelf zweven tussen slapen en waken. Wegdromend met de ogen dicht, maar toch bij bewustzijn. Geen idee hoe ik dit niet-zweverig kan verwoorden, maar het was een gevoel dat ik nog niet eerder ervaren heb. Af en toe keek ik, steunend op m'n ellebogen of rechtzittend, naar voren. Het grootste deel van de nacht spendeerde ik echter op m'n rug of zij. Sommigen maakten een wandelingetje door de Kathedraal, naar het toilet of de koffietruck die buiten stond, maar de meesten bleven liggen.

Toen het daglicht langzaamaan door de glas-in-loodramen binnen begon te kruipen, werden de aanwezigen een voor een wakker. Je voelde de muziek naar een climax toewerken. De blauwe verlichting maakte plaats voor een rode gloed, die deed denken aan de opkomende zon. Je zag de mensen rustig naar voren wandelen en aan het koor op de grond gaan zitten. Het leek haast alsof het publiek de muzikanten naar de eindmeet wou coachen. Ook wij wandelden richting Max en de zijnen. Rond kwart na acht kwam het concert ten einde. Bij de minutenlange staande ovatie pinkte ik voor ongeveer de tiende keer een traantje weg. Wat een nacht.

Herboren ontwaken

Max Richters SLEEP meemaken in zo'n monumentale setting is een ervaring die ik nooit zal vergeten. Toen ik na het concert de Kathedraal verliet en in m'n eentje – m'n vriend moest rechtstreeks naar zijn werk ... – door de ontwakende stad naar huis wandelde, voelde ik me volledig tot rust gekomen, hoewel ik maar een tweetal uurtjes geslapen had. Dat is de invloed die Max Richters SLEEP op een mens heeft: terwijl de muziek je diep beroert – en al zeker liggend op een veldbedje in de grootse Kathedraal –, voel je je getroost en geborgen. Dit was geen gewoon concert, maar een totaalervaring die me voor altijd zal bijblijven.

Q: Wat is de bijzonderste setting waarin jij ooit een concert bijgewoond hebt?